
Os Italianos teñen unha palabra dificil de traducir, "finezza", que ten que ver con sutileza, aguda intelixencia, crítica con elegancia...
O meu nome é Sito, estou xubilado, moro na Illa de Arousa (Galicia-España). Máis que aficcións teño nostalxias e asignaturas sen aprobar. Nesta páxina pretendo reflectir o presente desde a saudade do pasado.
Cando mexes na auga corres o risco de alodala e logo has de esperar a que o fango apousente para poder ver o fondo.
No escrito titulado “tropa bolivariana” utilicei unhas coplas de Juanito do Nicho (Juan Otero Maeztu) de forma incompleta e dándolle un sentido distinto do que o autor pretendía. Non sería xusto nin honrado con el si non sitúo os feitos dentro do propio contexto histórico no que se producen.
Juanito foi bo amigo e admiraba e respectaba os grandes mestres que na Segunda República houbo na Arousa: D. Antonio Morales, D. Luis de Sáa…
Non era a estes mestres os que el se refería.
Esta canción foi escrita nos anos coarenta, cando foron nomeados mestres xentes que por título tiñan o Carné da Falanxe. A estes “mestres”, refírese Juanito e moi en especial a unha mestra pola que sempre mostrou un gran "aprecio" e que incluso chegou a escribir o seu epitafio, en vida da mesma. (Esta mestra sobreviviu a Juanito en máis de vinte anos)
O epitafio era:
“Mala como un vendaval,
Que todo tira y arrasa,
Fue maestra nacional
Y se llamaba Tom…”
A letra da canción, que utilicei parcialmente e que non correspondía o que pretendía transmitir o autor, transcrita completa é como sigue:
Dale que dale,
Zumba que zumba,
En la playa del Naval
Apestando está una burra.
Es lamentable
De todas veras,
Que tengamos que cargar
Con las burras forasteras.
Aquí en este pueblo
Sobra la instrucción
Para “pescar chopos
Chéganos Ramón.
San Julián bendito
Que tan alto estás
Que “haiga” más maestros
No consientas ya.
En el Cabodeiro
El muelle da compasión,
Tiene cada brecha
Para tragarse un bocoy.
Y los adoquines
Por obra de Dios,
No hay dorna “polbeira”
Que no tenga dos.
Dale que dale,
Zumba que zumba,
En la playa del Naval
Apestando está una burra.
Es lamentable
De todas veras,
Que tengamos que cargar
Con las burras forasteras.
Bar o Nicho
É de salientar a destreza do bardo na utilización das metáforas e das complicidades que establece co pobo, pois sen nombrar a nenguén coas palabras Naval e burra, retrata unha personaxe e cos adoquíns do Cabodeiro sustraídos por os mariñeiros para as dornas, fai o propio coas esixencias culturais e a sensibilidade social de aquel lamentable periodo da nosa historia.
En un tempo moi lonxano había unha illa deitada nun berce de auga con baldas de granito cubertas de prados e carballeiras.
Tapouse con un manto verde e deixou fóra as cabezas pétreas que salientaban a placidez de tan harmonioso leito.
Cando pasaban os exploradores cos seus barcos de madeira varaban nas areas das dunas que a arrodeaban a modo de colchón e bebían das súas fontes e descansaban nas sombras do seu verdor.
Eran rudos homes de mar, que cando regresaban a súa dura vida de conquistadores de terras, bautizaban a illa con un nome que a distinguía de tantas outras illas que xa coñecían e bautizaran antes e de todas aquelas outra que esperaban descubrir e bautizar máis adiante.
A illa deitada nun berce de auga sobre un colchón de dunas de douradas areas tivo moitos nomes. As veces un mesmo nome ía mudando co tempo, o último nome co que foi coñecida era o de Arousa.
Un explorador da historia, chamado Valentín Viqueira, andou percorrendo libros e vellos pergamiños para encontrar a orixe do nome perdido.
Primeiro observou que o nome de Zaragoza, tiña a mesma terminación que o da Illa do nome perdido, pois a illa noutro tempo chamouse Arouza (castelanizado como Aroza), que perdeu o zeta por ser terra de seseo.
Cando os romanos penetraron no río Iber (Ebro) fundaron unha cidade encomendada o primeiro Emperador que pasou de ser un home a ser un deus: Octavio Augusto (César Augusto). O nome con que os romanos bautizaron a capital aragonesa foi o de Cesaraugusta. O nome foise modificando co tempo ata chegar o actual Zaragoza.
Valentín Viqueira baseándose en un paralelismo semántico e na tradición de que na Illa sen nome había un altar na honra de Augusto, chegou a conclusión que o nome que os romanos lle deron foi o de Altar de Augusto: Araugusta, que nun proceso de mudanzas semellante o da capital maña acabou en Arouza (Arousa, en terras de seseo).
Ese nome máis adiante estendeuse á Ría que a acolle e lévano de apelido de distinción algunhas vilas do entorno.
Cando se perde o nome da Terra, é que se produce unha amnesia xeral do seu pobo, de tal maneira que pouco a pouco van desaparecendo os nomes dos lugares, bairros ou rueiros e seguidamente os nomes de familia ou alcumes. Tamén se perden as tradicións e ata o seu ADN pode mudar e en consecuencia converterse en calquera outra cousa.
Non somos de Vilagarcia, nin de Vilanova, nin de ningunha illa de Arousa. Somos da Arousa, que é o nome da nosa Illa.
O club de piragüismo Illa de Arousa leva vintecinco anos preparando a mocidade da Illa e mesmo da comarca nas diversas modalidades de probas deportivas en canoas ou piraguas.
Esta experiencia ten un gran significado na vida da xuventude arousán, pois houbo momentos nos que participaron máis de un cento de xoves (de crianzas a mozos) e conseguiron por o nome da Arousa no máis alto nivel dentro deste deporte, conseguindo campionatos nacionais, europeos e tamén mundiais.
Esta relevancia débese sobre todo o esforzo dos nosos deportistas, máis non debemos esquecer aos pais, que nos momentos máis difíciles ofrecíanse a levar os seus fillos no coche a calquera lugar onde se celebrasen competicións. Véñenme a cabeza os nomes de varios destes pais, mais non vou nomear a ninguén, por se me esquezo de alguén. Só quero lembrarme de Arturo Paz que leva toda a súa vida traballando co fin de consolidar este equipo.
Hoxe os meus parabéns son para Ramón Ferro, que por terceiro ano consecutivo sóbese a un podio internacional na súa especialidade C2 con Óscar Graña de parceiro.
Ramón, todos os arousáns nos alegramos dos teus éxitos, e fasnos sentir o orgullo de selo.
A ensenada que cerran a illa de Arousa e a península do Grove acolle durante o inverno o pe de 15.000 aves marinas e comúns da zona: Paíños, mascatos, Araos (común e dos cons) , corvos mariños (real e cristado), garzas e garzotas, espátulas, alabancos (real e parrulo pentumeiro) mergo común e mergotrullo, miñatos (común e lagarteiro), paspallás, píllaras (real e papuda), píldoras (cincenta, dourada e raiada), pilros (bulebule, groso, curlivico), pilriños, biluricos ( común e bailón) , liorteiros, mazaricos (curlí ou real e galego), agullas colipintas, becacinas, papamerdas (palanquín e real), gaivotas (escura e chorona), gaivotóns, carráns (cristado e común), pirrís, pombos, rulas, cucos, coruxas, mouchos, avenoiteiras, vencellos, martiños peixeiros, bubelas, petos, cotovías, labercas, anduriñas, picas dos prados, lavandeiras (branca, real e parda), azulentas, picaxuncos, lirios marelos, papuxas (común, das amoras, dos montes), picafollas, papamoscas negro, chascos, xílgaros, verderolos, pardillos, xirins, gorrións (orelleiro e pardal), estorniños (pinto e negro), pedreiros, curroxos, paporoibos, merlos, tordos, ferreiriños (bacachís, común e abelleiro), carrizos, escribideiras, pegas rabilongas, corvos (carnazal e viaraz), etc.