UN BRINDIS, NO 25 ANIVERSARIO.

O canón número 3
Non hai moito, Manolo Abuín, contoume esta historia real, que lle aconteceu a un carpinteiro amigo seu e que vou resumir:
Pedro Rubio era un andaluz, de Motril, que loitou na Guerra Civil no bando republicano. Perdida a guerra andou a tombos polo mundo ata que por fin recalou en Venezuela, onde casou e sentou raíces. Como outros moitos republicanos, fixo a promesa de non volver a España ata que morrese o ditador.
A pouco de morrer Franco, veu a España, concretamente a Galicia, pois estaba casado con unha galega, Francisca, inmigrante, nacida no Porriño.
Un mércores, con outros parentes da muller, decidiron ir a Portugal, á feira de Valença co pretexto de comprar unhas toallas.
Pedro non tiña o pasaporte arranxado, faltáballe un visado, para pasar a fronteira, e os “gardiñas da alfándega” non lle permitiron a entrada. Non lle valeron os pregos nin os sutiis intentos de suborno, tan habitual na policía venezolana.
A familia acordou regresar a casa; pero Pedro, que non coñecía a vila de Tui, convenceunos do contrario e decidiu pasar o tempo recorrendo a cidade.
Cansado do paseo entrou nunha taberna a tomar unha cervexa. A taberna estaba atendida por un home da súa idade, uns sesenta e pico. Como non había máis clientes e o andaluz era de verba fácil, pronto iniciaron unha conversa:
Contoulle as trabas que lle puxeran na fronteira, que non tiña pasaporte español, pois loitara no bando republicano, que tivo que exiliarse e que agora tiña nacionalidade venezolana... Para seguir ca conversa preguntoulle ó taberneiro, si lle pasaba algo, pois víao triste.
O galego laiouse da dureza da vida que lle tocou.
-Estibe na Guerra.
-Yo también.
-Pero eu loitei no bando republicano.
-Yo también.
.Xa! Pero eu servín na Marina
-Yo también.

-Paseinas putas no destructor José Luis Diez.
-Yo también.
Pedro Rubio ó ver que o galego comezaba a a desconfiar de tantas coincidencias, preguntoulle: -¿Que hacías en el José Luis Diez?
-Cargaba o cañón número 3.
-Yo era el que disparaba... Es decir que tú eres Piñeiro.
-Son Manuel Piñeiro e ti es Pedro...Pedro Rubio.
O andaluz entrou a detrás do mostrador e pegoulle un abrazo ó sorprendido Manuel Piñeiro.
Sen mediar palabra, Manuel subiu a súa vivenda que estaba encima do bar e baixou con unha fotografía envolvida en un papel roxeado de xornal: alí estaban os dous Manuel cargando e Pedro disparando o canón número 3.
Hai coincidencias inexplicables que parecen de fábula. Pero habelas haias.　

 O DESTINO PAREU UNHA PONTE.
Cando a bolboreta moveu as asas, provocou un furacán no outro cabo do mundo.
A principios da década dos cincuenta, creouse na Arousa unha comisión de iniciativas co cometido de conseguir facer realidade os tres “pilares” que colocaran a illa nunha situación de igualdade de cara a un futuro semellante ó das outras vilas da ría:

A luz eléctrica, o teléfono e a ponte eran a xuízo de esta comisión, os alicerces do progreso arousán.
A comisión estaba formada polas chamadas “forzas vivas” composta por fabricantes (conserveiros), armadores, comerciantes, falanxistas e outros que gañaron diñeiro e prestixio social con actividades pouco recomendables.
A principio dos cincuenta esta comisión logrou que o daquela subsecretario do ministerio de obras públicas, Rivero de Aguilar, ligado á burguesía da comarca, visitase a Arousa e desde o balcón do café Moderno prometese ó entusiasmado pobo da illa a construción de unha “carretera-puente”, que uniría en matrimonio a San Xulián de Arousa con San Miguel de Deiro.
O subsecretario encargou en xaneiro de 1952 a redacción de un proxecto á xefatura provincial de obras públicas. No mes de decembro o proxecto estaba terminado.
O proxecto contemplaba básicamente un recheo do Terrón ó Bao, en terraplén e mampostería, con unha ponte de cinco ollos de 35 metros de van na parte central. O orzamento estimado era de 27.000.000.- de ptas. da época.
Visto desde unha perspectiva actual o proxecto era inviable, pois cortaba a navegación e ocasionaría graves alteracións na ría,coa mudanzas das correntes.

O pouco tempo foi cesado o subsecretario, e a obra ficou sen valedor. O proxecto foi amarelando co po nos estantes de algún despacho da administración de obras públicas.


Nos anos sesenta unha emisora de radio “La voz de Arosa”, resucita o tema e inicia unha serie de emisións, onde se relataban traxedias reais con perdas de vidas humanas, na procura de apoios para retomar o esquecido proxecto da “carretera-puente”, a illa de Arousa.
O programa despertou un enorme interese na comarca. Foron tantos os apoios populares e institucionais que conseguiu a emisora (todas as confrarías de pescadores de Galicia, cámaras de comercio, sindicato vertical, asociacións de todo tipo, outras entidades como concellos e deputación de Pontevedra, e personaxes da cultura) que con todos eles elaborouse un voluminoso dossier que foi entregado ó gobernador civil da provincia.
A administración denegou a petición co pretexto do seu elevado coste.
En esta época xa se desintegrara a comisión por discrepancias entre os membros tras a fuxida do presidente perseguido por a xustiza. Inda que varios dos antigos membros participaron como convidados en algún dos programas da radio. Entón pasaron a chamarse membros da Comisión Pro Puente de la Isla de Arosa.

Nos anos setenta, na Arousa prodúcese un estoupido popular. Unha xeración de mozos que acceden a universidade e outra de mestres mozos e outros profesionais como médicos, oficinistas, mariñeiros instruídos e algúns vellos socialistas unidos todos pola argamasa do antifascismo van facer de illa un pobo estruturado democraticamente e reivindicativo.
Créanse dúas asociacións xuvenís, unha asociación de pais de alumnos, unha asociación de veciños, unha asociación cultural (Dorna), un cine club, un sindicato do mar (Comisións Mariñeiras) unha asociación de produtores de mexillón e penétrase nas entidades franquistas (O Pósito).
A illa de Arousa é sen dúbida o pobo da ría mellor preparado para afrontar as mudanzas que nos trae a transición da ditadura a democracia.
A medida que estas organizacións ían conseguindo os seus propósito, aumentaba a autoestima dos arousáns. Os veciños da illa estaban orgullosos do seu pobo.
Toda esta xente foi a que promoveu a candidatura independente (AMDG) ó concello de Vilanova nas primeiras eleccións democráticas, que conseguiría sentar a un dos seus na cadeira da alcaldía.
O programa presentado ós veciños resumíase en tres liñas:
Comezar os trámites para a segregación da Arousa do concello de Vilanova.
Comisión para a ponte. (Comisión da ponte)
Comisión para un novo cabo submarino para evitar os frecuentes cortes de enerxía eléctrica.
Democratizar todas as institucións e apoialas no que demandaran.

En xuño de 1977, prodúcense as eleccións para a formación das Cortes Constituíntes que gaña a UCD.

Dous deputados de este partido pola provincia de Pontevedra, José Antonio Gago Lorenzo e Jesús Sancho Rof, fan unha interpelación o Presidente do Congreso dos Deputados, para que lla traslade ó goberno e en concreto ó ministro de Obras Públicas.


Na interpelación interésanse polo vello proxecto esquecido de “carretera-puente”. Fan un excelente traballo de documentación e dramatizan sobre as penurias que pasamos os arousáns por a carencia de comunicación coa península.
A conclusión final di textualmente:
“La población de la isla, hasta hoy abandonada a su suerte, exige que de manera urgente se dicten las disposiciones necesarias para que se lleve a cabo inmediatamente la ejecución de la carretera-puente. La proyección económico-social, que esta obra representaría, es de una dimensión tal, que nos atreveríamos a calificar de extraordinaria, y su costo sería mínimo si lo comparamos con los beneficios que a todo un pueblo reportaría”.
O deputado Gago Lorenzo fixo campaña prometendo que traería a ponte. Pero o ministerio contestoulle negativamente, aínda que eran conscientes da necesidade e que encargaría a redacción de un estudio informativo.
O certo é que para as eleccións municipais a única candidatura que prometeu loitar pola consecución dunha ponte foi a candidatura da Arousa ( AMDG). Ademais, estou convencido, de que todos descoñecían este documento publicado en abril de 1978 no diario das Cortes.


O ano 1979, vai ser esencial, na consecución da ponte:
Tras gañar as eleccións do 3 de abril, o Alcalde crea a Comisión da ponte. Na constitución das subcomisións que se forman hai un especial coidado en colocar en postos de responsabilidade a persoas con capacidade de xestión demostrada, procurando abranguer todas as sensibilidades sociais e políticas.
Esta comisión ten o obxectivo de mover á opinión pública en prol da necesidade da ponte, pero sabe que o eco ten que chegar a Madrid, que é onde se toman as decisións. Velaí que o maior esforzo se fixo en facerse presente nos medios da capital e xerar ó mesmo tempo unha corrente de simpatía no entorno máis próximo.
Tres días máis tarde de gañar as eleccións municipais, é dicir o 6 de abril, o Presidente do Goberno Adolfo Suárez, cesa o Ministro de Obras Joaquin Garrigues e nombra no seu lugar ó Deputado Jesús Sancho Rof.
En maio a Comisión da Ponte acorda facer unha festa popular e convidar a todas as autoridades locais, provinciais, autonómicas e nacionais.
Para lograr a súa asistencia desprégase o aparato de propaganda que ten unha moi favorable acollida nos medio locais. Pero había que chegar a capital do reino. Entramos en contacto con periodistas galegos con man nos xornais madrileños, que apoiaron con reportaxes e entrevistas a iniciativa.
Unha representación da comisión, acompañada por o Deputado Gago Lorenzo entrevistase co novo ministro, para expoñerlle os nosos propósitos, pedirlle a súa implicación como deputado pola provincia compañeiro de Gago Lorenzo, que na campaña prometera a ponte e tamén convidalo a festa popular a celebrar o día 29 de Xullo.
O ministro mostrouse agradable, acolleu a proposta con simpatía “es una de mis proiridades, pero hay que justificar el gasto y eso puede resultar complicado”. Por razóns de axenda declinou acudir a Festa da Ponte.
A representación arousán quedou gratamente impresionada polas palabras do ministro. Pero o deputado Gago Lorenzo e máis eu comentamos nun aparte a necesidade de acentuar a presión, pois das palabras do ministro desprendíase unha amable e sentida negativa.


Despois do éxito da festa da ponte e da campaña publicitaria (unha chave para 6.000 presos), en plena euforia popular solicitamos unha nova entrevista con Sancho Rof. A través de un deputado do Partido Comunista souben da existencia da interpelación presentada por o actual ministro e Gago Lorenzo no Parlamento (entón Cortes). Comenteillo a Gago Lorenzo, con quen tiña unha relación de complicidade, pois el estaba tan interesado coma min no éxito da empresa: Estrañoulle que soubese dese documento interno do parlamento, pero facilitoume unha copia da interpelación e pediume que non llo comentara a ninguén, pois temía que puidera non gustarlle ó ministro.
Na segunda entrevista que teñen os representantes da comisión co ministro é cando despois das cerimonias protocolarias  lle presento a fotocopia da interpelación parlamentaria asinada por el mesmo recitándolle a frase:”...el coste sería mínimo si lo comparamos con los beneficios”.
Ollou para o documento, penso que sen escoitarme, soltou unha risada e dixo a frase que para a comisión era o recoñecemento de que teríamos ponte:
-”Me habeis pillado por los huevos”

1982: Treboada sobre a ponte.

 A principio dos anos oitenta comézanse os trámites para a construción da ponte. Estudios, informes, proxecto, orzamentos, lévanos a que a colocación da primeira pedra demorase ata outubro de 1982.
En febreiro de 1981 Sancho Rof muda de carteira ministerial, pasa a ser ministro de traballo logrando o primeiro acordo nacional de emprego entre sindicatos e patronal. O novo Ministro de Obras Públicas Luis Ortiz González, respecta os compromiso do anterior ministro.
Cando se colocou a primeira, Sancho Rof xa non formaba parte do gabinete de goberno, pois vírase obrigado a dimitir como consecuencia do chamado síndrome tóxico, provocado por o aceite de colza adulterado.
Inda así asistiu á colocación da primeira pedra acompañando ó seu sucesor. Tampouco faltou o deputado Gago Lorenzo e outros dirixentes da UCD.
A colocación da primeira pedra coincide coa precampaña para as eleccións xerais do 20 de Novembro.
A situación interna do partido do goberno mostraba signos de inminente descomposición. Desde fora Alianza Popular e en menor medida o Partido Socialista chiscábanlle o ollo os disidentes, diante da previsible desbandada post- electoral.Uns meses antes, en xuño a Xunta de Galicia asume as competencias en materia de obras públicas. O presidente Fernández Albor nomea conselleiro da COTOP a Angel Mario Carreño.
O 29 de setembro o conselleiro fai unhas declaracións denunciando o carácter electoralista do acto de colocación da primeira pedra, reclama o traspaso de competencias da obra da ponte e anuncia que “Antes las carreteras que el puente de la Isla de Arousa”.O conselleiro non se quedou de brazos cruzados e intentou por todos os medios dispoñer dos 1.500 millóns de pesetas, para investir en outras obras.Teño dito en moitas ocasións que a consecución da ponte da Arousa débese a que todos os santos estaban a favor.
Esta vez Santa Bárbara e os demáis santos progresistas, amigos de San Xulián da Arousa fixeron o milagre de que o PSOE gañase as eleccións (malia que os socialistas son, na súa maioría, laicos ou agnósticos). O compromiso que tiñan con san Xulián, esixíalles esquecerse da disciplina de voto para facer realidade a ponte.
O PSOE non tiña candidato á alcaldía de Vilanova para as eleccións municipais de abril de 1983.
Andaban facéndome as veiras para que presidise a súa lista de candidatos. De esta maneira puiden ter información do que se estaba cocendo entre a Xunta e o Goberno Central e a suficiente influencia para abortar as manobras do Conselleiro da COTOP.
　
Vento e marea estaban a favor. Houbo un timoneiro que marcou o ritmo e o rumbo e un práctico de portos que marcou a ruta da entrada nos sempre perigosos baixos do peirao da administración de Obras Públicas. Pero todo isto non sería posible sen o espectacular traballo da Comisión e o apoio de un pobo unido, que demostraron que cando existe esa unidade non hai nada imposible.
Só este pobo y esta Comisión merecen o recoñecemento de este importante logro

Un brindis polo que queda de aquel maravilloso pobo!


(Ver fotos nas páxinas de Sito Vázquez en Facebook)

O SOÑO: "LUZ,TELEFONO,PONTE"

Estes días que celebramos a ponte de prata, como se fose un casamento da San Xulián da Arousa con San Miguel de Deiro, quero recordar a todos aqueles que tanto vogaron para levar a porto este soño e que hoxe non están aquí para celebralo. Son moitos para lembralos a todos, desde os pioneiros ata os membros da comisión da ponte, que xa nos deixaron, quero mostrarlles a todos o máis profundo agradecemento.

Hai cuarenta anos todo era moi distinto:

Non había traída de auga.
Non había rede de fecales. Os sumidoiros ían ó mar, ás praias e ás veces ata ó camiño directamente.
As rúas non estaban asfaltadas. As numerosa pozas que se formaban no camiño, e mesmo na estrada xeral, recheábanse de cunchas, que cando viña o bo tempo críaban moscas e mosquitos.
Non había practicante (ats)
Había oito aulas para 800 Alumnos que se turnaban. Como había separación de sexos, as alumnas recibían as clases pola mañán e os rapaces pola tarde.
Os portos eran moi pequenos e sen calado. Ó do Cabodeiro faltábanlle a metade dos adoquíns. O do Chufre, que chegaba ó lugar onde agora empeza estaba cheo de pozas, o do Campo (“O muelle de pau”) so tiña o esquelete e o do Naval estaba para o servicio das conserveiras.
Esta era a situación, e ben seguro que había outras moitas carencias que xa non tiñan o resto das poboacións da ría de semellar importancia.
Os veciños vivían alleos a estas necesidades. Nenguén as reivindicaba públicamente ( o certo era que non estaban os tempos para reivindicacións).
Calquera que se achegase á Arousa daquela nada máis chegar a Chufre encontrábase con unha pintada :”PUENTE, TELEFONO, LUZ” . Estas tres palabras eran a “santísima trindade” das reivindicacións sociais dos arousáns, entón.

LUZ
No ano 1969 xa había luz eléctrica. Era unha luz distinta moi sensible ós cambios,sobre todo ós cambios climáticos: calquera mudanza do tempo podía afectarlle. Unhas veces saltaba o automático (unha hora sen electricidade), outras veces enrolábanse os fíos ( luz intermitente ou apagón ata encontrar a avaría), outras veces rompía o cable submarino e a falta de suministro eléctrico podía demorarse varios días e ata semanas deixando ó pobo as escuras e contribuindo deste xeito ó incremento da natalidade, pois en canto caía a noite...¿que podías facer? (A Illa era o pobo coa tasa de natalidade máis alta de Galicia).

Os fabricantes (as conserveiras) tiñan os seus propios grupos electróxenos que se encendían automáticamente en canto se interrompía o suministro. Tamén chegaba este suministro as súas casas.
Había veciños (en Palmeira e no Campo) que seguían conectados ó vello xerador traído por Irving Willichs “O Alemán”. Este vello e ruídoso motor, que se encendía cando nos quedabamos sen luz, era tamén coma unha campana que nos anunciaba o feito.

Por iso pódese decir que a LUZ era unha reivindicación vixente .

TELEFONO
Había tamén teléfono. Era un emisor de radio que conectaba coa liña telefónica a través de un receptor. De maneira que quen tivese un sintonizador coa frecuencia que emitía podía “pinchar” o teléfono sen permiso xudicial. E decir dispoñíamos de un teléfono público no mais amplo sentido da palabra.

Daquela había pouco mais de un cento de teléfonos instalados, que pertencían ós fabricantes de conservas, pequenos negocios e comerciantes.
A fronte da “Centralita” estaba Francisco Rojas, coñecido por todos como “Pancho”, que era un home chegado de Extremadura que pronto se adaptou a idiosincrasia insular e chegou a crear unha lingua peculiar entre o extremeño e o galego. Era o home mellor informado da Arousa. Cando polas interferencias da radio (que eran frecuentes) non comprendías o que che dicía o interlocutor milagrosamente colábase a voz de Pancho que chegaba nítida ó auricular para aclararche: ...”Ni que estuvieras sordo, carallo: te dice que la pandereta de mejillones del Campaneiro es más barata y que están vendiendo a maso”
“Gracias, Pancho.¿A como a vende?”
“A quince y vosotros a diecisiete”
Pancho nunca foi acusado de espionaxe industrial e todos lle estabamos moi agradecidos, sabendo que tíñamos un asistente telefónico gratis, para aqueles momentos nos que o precisásemos.

Dotada a pequena burguesía deste medio, para o resto do pobo non era xa unha reivindicación importante. Por iso o color das pintadas foise desvaíndo onde poñía TELEFONO.


A PONTE.

A comunicación co “continente” establecíase básicamente a través da “motora” Ganges III, que unía a Illa con Vilanova e que tiña un horario de nove da mañán ás oito da tarde no verán e que se reducía no inverno.

A “motora” dividíase en tres partes:

A Cabina reservada para o timonel e para as forzas vivas: Os fabricantes de conservas (cando coincidían dous ou máis, algún ficaba fora, pois non tiñan boas relacións entre eles), o cura (D. Olimpio) pois había outro cura (D.Tomás,o capellán) que viaxaba co resto dos pasaxeiros, expulsado do reino dos ceos por apoiar algunha reivindacacións sociais do pobo. Tamén tiñan o honor de poder subirse ó “puente” D. Cándido, mestre, ex-alcalde e secretario do Pósito e o empregado do Concello que atendía a Tenencia de Alcaldía. Os demáis mortais podían escoller entre ir en Cubierta, sentados na borda ou na cámara cuberta que dispoñía dun asiento a un correr a babor e a estribor.

“O Marita” era o barco de vapor que facía a liña de Vilagarcía. Facía unha viaxe pola mañán e outra pola tarde.

Era un espectáculo asistir á chegada do vapor ós martes (día de mercado en Vilagarcía). Toda a poboación se mobilizaba. Uns como actores e outros como espectadores afanábanse en descargar as súas pertenencias nun caos de hortalizas, berzas, polos, sacas de fariña, galiñas, porcos, mobiliario, todo tipo de provisións alimentarias, roupa…Os dous motocarros que se dedicaban a facer o reparto estaban a espera ocupando un lugar preferente no cantil do peirao para ser os primeiros en cargar. Tamén había, en contadas ocasións un carro debois (ou de vacas,non recordo o sexo). Nun segundo plano situabanse os carriños de man que maioritariamente conducían (tiraban deles) os rapaces e xente xoven anque tamén había xente maior como María (María a Retrera), que arredor do seu carro sempre tiña un coro escoitando as súas peculiares interpretacións da vida dos conveciños.

Estes carriños de man tiveron unha gran aceptación na Illa. Non había casa que non tivese o seu. Os dous ferreiros non daban a mans para atender tanta demanda, demorándose a entrega en meses. Ademáis foi tal o suceso que ata tiveron pedidos do exterior.

Os martes ás dúas da tarde o Chufre era unha romaría , que se tornaba nuha frenética algaravía nas vispras das festas do Patrón ou do Carmen


Tamén había un vapor que facía a liña de Ribeira a Vilagarcía, facendo escala na Illa. O vapor de Ribeira.

As letras da reivindicación da Ponte seguían relucindo en cor azulón nos muros e fachadas.

Era o soño de todo un pobo.

Anque as veces o mellor do soño é o propio soño.

 
(A foto do carro foi baixada  da Illa dos Carcamáns,Gracias.)

OS CARCAMÁNS (No cumio do Con do Forno)

Hai un par de anos publiquei este traballo para a Revista da Asociación Cultural Dorna.

Algúns lectores  pedíronme que a subise ó blog para poder acceder e gardar con facilidade o seu contido.

Dado que por imponderables do tempo levo máis de un mes de sequía. 

Velaí vaí: 

Himno de Riego www.youtube.com

NO CUMIO DO CON DO FORNO

 Unha tarde aproveitando estes días de primavera alegreime a vista sentado no cumio do Con do Forno: A Arousa ós meus pés, a Ría coma un prato , a unha banda o Salnés cos seus vales suaves e soleados, pola outra banda o Barbanza , coma unha restra sombría de montañas azuis que se entullen no mar, entre unha banda e a outra, deitadas no espello da ría, as Illas de Cortegada, Sálvora, Vionta, Rúa, Areoso, As Malveiras ...Unha paisaxe non moi distinta (salvo o queimado no verán e algunhas construccións que afean a costa) da que se podía ver hai dez, vinte ou trinta anos...da que puideron ver nosos pais, nosos avós...

Tamén reparei que o lazo do sete da figura da Arousa prolongábase sutilmente coma unha anguía máis para alá da praia do Bao, coma un cordón umbilical que une a

Illa co Continente.

Esta observación fíxome reflexionar sobre as mudanzas que a construcción da Ponte supuxo para a poboación, para os seus hábitos ancestrais, para as súas tradicións...

Pensei na Illa como se estivese pensando en min mesmo sobre a miña vida e reparei que na vida das persoas hai feitos que nos marcan, que determinan o noso futuro: o territorio, a familia, os amigos, a escola, o traballo, a parella que escollas, os fillos ... Pensei que na vida dos pobos, tamén había feitos que marcan a súa historia.

Parei a pensar nos feitos máis importantes que ocorreron na Arousa e que marcaron a maneira de ser das súas xentes:

Anque é sabido que na Idade Antiga os romanos e na Idade Media os normandos atracaron na Illa (posiblemente tamén gregos e fenicios, anteriormente) a súa pegada non perdurou, pois non se estableceron. Foron relacións prematrimoniais que non deron froito.

Podemos dicir que a Illa, como pobo, naceu cando chegaron os lendarios trece veciños, servos do prior do mosteiro de San Martiño do Sar (San Martín Pinario), que comezaron a amansar as terras. Criaban gando e cultivaban verduras, centeo e trigo, que en boa medida ían parar ás despensas do convento, conforme ás tradicións feudais.

Os labradores eran da terra e as terras do señor (neste caso do prior) . Era a maneira cristián de xustificar a escravitude. Non se compraban e vendías persoas, comprábanse e vendíanse terras, coas súas árbores e cos seus servos.

Durante máis de seiscentos anos pasaron moitas cousas no mundo ( caeu Constantinopla no poder dos turcos, xurdiron as Universidades, descubriuse América, o Renacemento, os estados modernos, o absolutismo, a Revolución Francesa...) Pero nada cambiou na Arousa. Os campesiños seguiron traballando as terras e pagando os foros ó Convento. Tamén pagaban a décima o cura ( en latín: o coidador), que era quen se encargaba de coidar das almas e da facenda do mosteiro, amén da súa parte.

CHEGAN NOVAS IDEAS

As ideas da Revolución Francesa de liberdade, igualdade e fraternidade chegaron a Illa cando, xa foran sufocadas no resto de Europa e maior era a súa persecución no Reino de España, por parte do Rei absolutista Fernando VII. O alcume (a moita honra) que nos puxeron de Carcamáns, era o nome desprezativo que daban os conservadores ós liberais ou defensores dos principios da Revolución Francesa .

¿Como chegaron esas ideas de progreso social a unha illa habitada por campesiños analfabetos, que de feito tiñan a condición de servos, illados do resto do mundo civilizado?

Cando os revolucionarios franceses tomaron a península, a principios do século XIX, non lograron impoñer o seu ideario liberal, pois encontráronse coa resistencia do pobo, manipulado polas castas privilexiadas (altos mandos do exército, a fidalguía e a igrexa), que temían perder o seu poder. Levantaron a bandeira do patriotismo e da defensa dos valores cristiáns e mandaron ó pobo a loitar contra os “gabachos”. Foron máis de seis anos de guerra e cónstanos que as levas de mozos da Illa participaran nas “guerrillas ou escaramuzas” da chamada guerra da Independencia.

A tarde caía coma un leve pano de tule que suavizaba as cores. A paisaxe resplandecía con un halo de bruma dourado. Eu, seguía sentado no cumio do Con do Forno reflexionando sobre a maneira na que a xente da Illa abriu os ollos a realidade e acordou ollando o mundo de outra maneira. Aqueles principios tradicionais de Deus, Patria, Rei (Por Dios, por la Patria y el Rey pelearon nuestros padres/ por Dios por la Patria y el Rey lucharemos nosotros también), vanse ir diluíndo, para dar paso a unha nova sociedade que olla cara adiante, cara a un mundo máis xusto e máis libre.

Despois da desafortunada campaña de Rusia, onde o exército francés sufriu grandes perdas debido á dureza do inverno, a presencia das tropas de Napoleón na península minguaron, pois moitos dos soldados tiveron que irse para defender o fronte oriental do imperio napoleónico (Napoleón foi coroado emperador no ano 1.804 polo entonces Papa Pío VII, na catedral de Nosa Señora de París). A resistencia na península fíxose mais forte e as tropas francesas fóronse repregando.

Os exércitos de Napoleón atravesaron definitivamente os Perineos no ano 1.814.

Fernando VII, sendo príncipe do reino de España, levantouse en armas contra seu pai Carlos IV e o seu primeiro ministro Godoy, en marzo do ano 1.808. Este levantamento coñecido co nome de Motín de Aranjuez, foi apoiado polos sectores mais autoritarios e reaccionarios da sociedade de entonces, que desconfiaban do excesivo poder do valido Godoy e da debilidade do Rei Cornudo (Goday era o amante da Raíña María Luísa de Parma). O rei Carlos IV vese obrigado a abdicar da coroa no seu fillo Fernando.

Fernando VII é chamado a Francia por Napoleón e el acude pensando en conseguir o apoio do home máis forte de Europa.

Mais non lle saíron as contas. O resultado foi xusto o contrario: Napoleón obrigouno a renunciar a coroa. Napoleón nomeou rei de España a seu irmán José Bonaparte.

Durante os máis de cinco anos (1.808-1814) que durou o reinado de “Pepe Botella”, despectivo polo que era coñecido o rei José Bonaparte, libráronse dúas batallas simultáneas no reino español: Unha era de carácter bélico contra a invasión das tropas francesas, na que a inmensa maioría concordaba, e outra de carácter ideolóxico contrapoñendo as vellas ideas do antigo réxime ás novas, saídas da revolución francesa. Esta era unha batalla interna que nos levou a varios enfrontamentos civís- as dúas Españas- con centos de miles de mortos (Guerras Carlistas, Guerra Civil), durante todo o século XIX e boa parte do século XX. Aínda hoxe, 218 anos despois da Revolución , quedan en España moitos cavernícolas, nostálxicos de sistemas autoritarios e reaccionarios que seguen a súa propia guerra civil nos medios de comunicación intoxicando e considerándose os donos da patria e do seu destino.

Durante a Guerra da Independencia contra o exército francés, a parte liberada era gobernada dende Cádiz por un Consello de Rexencia, onde a Resistencia española establecera a Corte. Era unha corte dominada maioritariamente por intelectuais liberais e comerciantes burgueses da periferia. Estas Cortes elaboraron a primeira Constitución Española. Era unha Constitución liberal apoiada nas ideas da Revolución Francesa: A Constitución de Cádiz, promulgada o 19 de Marzo de 1.812, que por ser o día de san Xosé, tamén se coñece co nome da “Pepa”. De aí ven a expresión “¡Viva la Pepa!”, que utilizaban os liberais para darse a coñecer e reivindicar os seus principios cando eran perseguidos.

Os franceses fóronse, mais as súas ideas ficaron. Cando o Rei Fernando VII regresa a España encóntrase con un goberno organizado en torno a unha constitución que limita o seu poder, establece a soberanía nacional (o poder reside no pobo), suprime a inquisición, defende a igualdade de todos os cidadáns diante da lei, suprime os foros, outorga liberdade individual e de prensa, consagra a separación dos tres poderes, e recoñece o dereito de propiedade, o sufraxio universal (para homes de máis de 25 anos)...

Fernando VII regresa a España en marzo de 1.814. Esta constitución non é do agrado do reposto rei. Aínda non pasaran dous meses cando este vai procurar o apoio da fidalguía campesiña e sectores máis reaccionarios da Igrexa e do Exército, para dar un golpe de estado e establecer un réxime absolutista. Todo o poder reside no rei que dispón que a nobreza e a igrexa recobren os vellos privilexios.

Moitos españois que tanto desexaron o regreso de Fernando VII (el Deseado), non aceitaron a afronta, de desprezar a Constitución, que por primeira vez os españois nos tiñamos dado.

Durante seis anos o rei reprimiu ós principais lideres liberais (afrancesados) e permitiu que os señores e os altos cargos locais depurasen as malas herbas nacidas no esterco das ideas da revolución.

A Arousa era un bo lugar para fuxir da persecución, non había máis autoridade que o crego. Por esas datas comezaron a establecerse os primeiros liberais na Illa de Arousa. Eran moi poucos e amansaron as peores terras, na ladeira do Monte e nas Aceñas. Tamén se alimentaban de peixe e marisco que collían no devalar da marea. As cunchas deitábanas detrás da casa (os cuncheiros), pois comer marisco daquela era un certificado de absoluta pobreza.

A gran invasión de liberais na Illa prodúcese a partir do ano 1.922.

  Rafael Riego

 O poder económico das colonias españolas de América estaba nas mans dos indianos (burgueses de orixe español). Os que estaban en idade de loitar viñeron a España a defendela dos invasores franceses. Cando regresaron levaban na cabeza as ideas da revolución francesa, que lles conviñan ós seus intereses. Cando Fernando VII restableceu o absolutismo moitos dos militares que estiveran en España levantáronse en armas contra o rei e pediron a independencia de aquelas terras.

O exército español estaba dividido a producíronse varios pronunciamentos (todos eles sufocados) en favor da Constitución de Cádiz, esta división era agravada pola situación das colonias en América onde tiñan que intervir as tropas contra antigos compañeiros militares do mesmo exército que agora loitaban por outra independencia..                  

                                                                                

No ano 1.820 prodúcese o pronunciamento do Xeneral del Riego, que se nega a partir coas tropas para América, esixindo que se restableza a Constitución de Cádiz. Fernando VII vese obrigado a aceitar a Constitución.

A maioría dos españois apoiaba os principios que defendía a Constitución, agás as vellas castes privilexiadas, que non deixaron de intrigar contra o sistema constitucional. Por outra banda despois da caída de Napoleón (1815) todos os reinos de Europa tornaron ó absolutismo e aliáronse para defender o seu ideario alí onde fose preciso, formando o que se chamou a Santa Alianza.

Vista a situación, as esperanzas de vixencia da Constitución eran escasas. Aínda así o experimento durou máis de dous anos. De feito, houbo un goberno liberal e o rei someteuse a Constitución de Cádiz. A experiencia non se borrou xamais da memoria dos progresistas (O Himno de Riego é o himno oficial da República Española)

A “Santa Alianza” decidiu intervir alentando a rebelión interior e enviando un exército de cen mil homes, maioritariamente franceses, que se coñece co nome dos “Cen mil fillos de San Luís”. Nome dado en honor de San Luís (rei de Francia, fillo dunha española). Este exército acabou co que se coñece co nome de Bienio Liberal (Trienio para algúns historiadores).

Imposto de novo o absolutismo e imbuído de todo o seu poder o monarca comeza unha cacería de liberais: Os principais dirixentes foron condenados a morte coma o propio xeneral Riego, Juan Martín el Empecinado ( O Guerrilleiro invicto), Torrijos e os seus compañeiros, Mariana Peneda...e milleiros máis. Algúns conseguiron fuxir para o estranxeiro, tal foi o caso do pintor Goya e outros botáronse ó monte onde contaban coa colaboración dos montañeses, pois habitualmente roubaban ós ricos para repartir entre os pobres. Eran os coñecidos como bandoleros. En gran parte de Galicia chámaselles Carcamáns.

Foron tantos os que se refuxiaron na Illa que o cura envíalle unha carta ó bispo de Santiago pedindo axuda contra tanta inmoralidade (vivían en concubinato e non bautizaban os fillos). En este escrito utilízase por primeira vez a palabra Carcamán para definir a estes veciños da Illa de Arousa.

Neste punto vai caendo a tarde e levántase unha brisa fresca do norte. Baixo as escadas do Con do Forno, ollo a silueta da Illa , e encho os pulmóns co orgullo de un pobo que foi o piorno da semente da liberdade e da xustiza. Co orgullo de un Carcamán.

NOTA DO AUTOR: Ollo coas palabras, pois co tempo os mesmo que as maldicían antes agora aprópianse delas como se fosen súas de sempre. E o caso da palabra liberal , que hoxe hai sectores da sociedade que a reivindican , sendo conservadores. Son liberais só no económico, é dicir, queren as liberdades que lles permitan facer negocios impunemente. A palabra que hoxe mellor definiría a un liberal de aquela época sería a de liberal -progresista  

A FESTA DA PONTE

DOMINGO 27 DE XULLO DE 1979:

O mencer sopla unha brisiña do noroeste. O ceo está limpo. A festa vai ser un éxito. Sabiamos que ía concurrir moita xente. Só o mal tempo nos podía "aguar" a festa. Todo estaba organizado, máis de cen persoas encargábanse de que as diversas actividades incluídas no programa

estivesen a punto, no seu momento. Os días anteriores, e esa mesma mañán, todo o pobo estivo involucrado na posta a punto de todas as actividades que tiñan encomendadas ou que voluntariamente asumiron, nun afán de colaboración solidaria.

Programa de actos da Festa (arriba).

A dereita: resume das contas da Festa, presentado polo tesoureiro, Fernando Milleiro.

A Festa da Ponte é destacada nos medios de comunicación sobre as demáis que se celebran na mesma data na comarca ( Faro de Vigo 27/07/2009)

O Alcalde de Cesures non encontra onde aparcar

Na semana seguinte os medios de comunicación comentan o éxito da festa.

O ministro de Obras Públicas e urbanismo, confirma o mesmo tempo a adxudicación do proxecto informativo.

Mais fotografías en:www.facebook.com/album.php?aid=17237&id=1694091250&saved

TRINTA ANOS DA COMISIÓN "DA PONTE"

• UNHA COMISIÓN, QUE RESULTOU SER UNHA EXCEPCIÓN

Hai un dito moi habitual entre os políticos que reza así: “cando queiras que algo non funcione crea unha comisión”. Mais os ditos, o mesmo que todas as regras, teñen tamén as súas excepcións que os confirman. É posíbel que sobre a nosa Illa exista unha lei da gravitación universal diferente, como din que sucede no Triángulo das Bermudas, na que se producen fenómenos estranos que non teñen explicación científica. Na Arousa funcionaron todas as comisións para confirmar a regra.

Presentación da Candidatura que gañaría as primeiras eleccións ó

Concello de Vilanova. Esta candidatura leva no seu programa

a segregación da Illa de Arousa do Concello

A Agrupación Independente da Illa (A M D G) gañou as primeiras eleccións democráticas ó Concello de Vilanova. No Concello non había máis diñeiro que no capítulo 1 dos orzamentos municipais, escasamente para pagar ó persoal. Desde abril de 1.979 (mes no que tomamos posesión do goberno municipal) ata xaneiro do ano seguinte tan so puidemos comprar a crédito algunhas bombillas que levaban moito tempo fundidas e algúns sacos de cemento para tapar as pozas máis fondas.

O feito de non ter diñeiro, a longo prazo resultou ser positivo. Pois como di o refrán a “fame aguza o enxeño”. Pasamos oito meses longos imaxinándonos como podíamos facer cousas sen diñeiro. Creando comisións, involucrando os veciños en iniciativas populares, que resultaron ser proveitosas.

A primeira comisión en formarse foi a Comisión da Ponte a finais do mes de maio:

O bar Ribeirán (o de Tucho), tiña un reservado onde cataban os fabricantes os productos que elaboraban de cada colleita de mariscos ou peixe, que regaban con viño do ribeiro, de aquel arreluado, case da cor do leite, que se servía en cuncas de louza branca. Á primeira cita convocada dende a Tenencia de Alcaldía acudiron todos os representantes das poucas asociacións (estabamos no comezo da democracia e aínda a sociedade se estaba vertebrando) e os membros mais representativos do que daquela se denominaban forzas vivas.

A Asociación de Veciños, a Asociación Cultural Dorna, a Asociación de Pais de Alumnos, o Pósito, en representación dos mariñeiros, tamén había representación dos productores de mexillón, dos comerciantes, dos fabricantes e ¿como non?: os sobreviventes da primeira comisión “Pro Puente”da que xa teño falado. Como non teño constancia de que ninguén se queixara por discriminación, podo dicir que estabamos todos os que tiñamos que estar reunidos arredor da mesa familiar do reservado do bar Ribeirán.

Ó remate a comisión non era máis que un cabo polo que tiraban os cinco mil veciños da Illa (os seis mil presos como dicía o reclamo, anque na realidade non chegabamos a cinco mil) arrastrando á ponte dende Madrid ata a punta do Bao. Os membros da comisión limitabámonos a controlar os esforzos e a que todos tirásemos a un tempo e na mesma dirección.

UNHA COMISIÓN DE COMISIÓNS

Aquela reunión era chocante en canto a maneiras de pensar e de enfocar o tema: Xente maior, moi escaldada por fracasos anteriores, mozos xoves que todo o vían claro e fácil e algúns, os menos, que pensabamos que a consecución do soño da ponte pasaba por un traballo serio, pensado e ben organizado. Despois de escoitar exposicións e tamén disquisicións, temperouse o debate e pasouse a valorar o que podíamos facer:

Para empezar había que conseguir diñeiro, pois o Concello estaba en bancarrota e polo propio orgullo do pobo da Arousa, que non quería que os de Vilanova nos puidesen botar na cara que viaxabamos e montabamos festas co diñeiro do Concello, decidimos crear un equipo que se encargase de arranxar diñeiro de forma digna e simpática e que o mesmo tempo axudase a publicitar a causa. Este equipo denominouse a comisión económica. Esta comisión recadou coa venta de rifas, pegatinas, bolsos, gorros, cerámica popular e consumicións na cantina da festa, máis de dous millóns de pesetas daquela época, que deron e sobraron para todas as actividades.

Tamén había que conseguir apoios políticos, pois era preciso que non se producisen fisuras entre os grupos políticos locais e presentarnos coma un bloque diante da administración. Por iso dentro de esta comisión escolléronse ós representantes dos principais partidos e a persoas de relevancia na localidade.

Esta representación é a que se entrevista en dúas ocasións co Ministro de obras públicas e que goza do visto e prace do deputado José Antonio Gago Lorenzo ( que asinou co máis tarde ministro de Obras públicas, Sancho Rof, unha interpelación ó Goberno solicitando a construcción perentoria da Ponte). Foron cinco membros desta comisión os que lle escoitaron ó Ministro aquela orixinal forma de dicir que si, que teríamos ponte, cando lle mostraron a interpelación pedindo a ponte que el mesmo asinara sendo deputado: “Me habeis pillado por los huevos”

De todas maneiras o máis importante era crear na opinión pública a sensación de que a nosa reivindicación era xusta e sentida por todos os pobos da comarca. Para iso creouse unha comisión de propaganda que conseguiu que durante aquel verán do ’79 a Ponte da Illa e as actividades que se desenvolveron en torno a esa reivindicación, empezando polo slogan “A ponte unha chave para seis mil presos” que se popularizou en todas partes, pois en aquel verán non saía ninguén da Arousa sen portar unha prenda co reclamo. Os medios de comunicación tanto de Galicia como do resto do estado fixéronse eco da perentoria necesidade que tiña a Illa de unha ponte..

Esta comisión formada maioritariamente pola mocidade que se integraba na Asociación Cultural Dorna foi a verdadeira alma da campaña: Aportaban ideas e traballaban organizando actos, pintando os muros, visitando xornais e xornalistas, entrevistándose con xente da cultura e do espectáculo...

A FESTA DA PONTE

o

• O Grupo Milladoiro compuxo para a festa a peza Polca da Arousa

O domingo día 29 de Xullo de 1.979, desde moi cedo o peirao de Vilanova está cheo de xente que se arremuíña en torno as dúas motoras e o transbordador (A Barcaza) para ver de conseguir descubrir a Illa de Arousa. Máis de seis mil persoas chegaron ó Cabodeiro procedentes dos máis distintos pobos e aldeas de toda Galicia. A maioría era a primeira vez que pisaban a cuberta de un barco. ¿Cal era o motivo deste singular cruceiro? A eficacia dun slogan e un programa de festexos que convocaba os principais grupos de folk e rock de Galicia. Dende as nove e media da mañá ata altas horas da madrugada houbo festa rachada no recinto do Colexio Público. A esta festa tamén asistiron as principais autoridades políticas de Galicia: O secretario da incipiente Xunta de Galicia, o gobernador Civil, o Delegado de Obras Públicas, varios deputados, todos os alcaldes da comarca, coa excepción do de Cesures, que se foi cabreado porque un policía local o tratou de malos modos cando intentaba o imposible de conseguir, un sitio para aparcar en Vilanova...

O domingo día 29 de Xullo de 1.979, desde moi cedo o peirao de Vilanova está cheo de xente que se arremuíña en torno as dúas motoras e o transbordador (A Barcaza) para ver de conseguir descubrir a Illa de Arousa. Máis de seis mil persoas chegaron ó Cabodeiro procedentes dos máis distintos pobos e aldeas de toda Galicia. A maioría era a primeira vez que pisaban a cuberta de un barco. ¿Cal era o motivo deste singular cruceiro? A eficacia dun slogan e un programa de festexos que convocaba os principais grupos de folk e rock de Galicia. Dende as nove e media da mañá ata altas horas da madrugada houbo festa rachada no recinto do Colexio Público. A esta festa tamén asistiron as principais autoridades políticas de Galicia: O secretario da incipiente Xunta de Galicia, o gobernador Civil, o Delegado de Obras Públicas, varios deputados, todos os alcaldes da comarca, coa excepción do de Cesures, que se foi cabreado porque un policía local o tratou de malos modos cando intentaba o imposible de conseguir, un sitio para aparcar en Vilanova...

Colocación primeira pedra, tres anos despois