En un tempo moi lonxano había unha illa deitada nun berce de auga con baldas de granito cubertas de prados e carballeiras.
Tapouse con un manto verde e deixou fóra as cabezas pétreas que salientaban a placidez de tan harmonioso leito.
Cando pasaban os exploradores cos seus barcos de madeira varaban nas areas das dunas que a arrodeaban a modo de colchón e bebían das súas fontes e descansaban nas sombras do seu verdor.
Eran rudos homes de mar, que cando regresaban a súa dura vida de conquistadores de terras, bautizaban a illa con un nome que a distinguía de tantas outras illas que xa coñecían e bautizaran antes e de todas aquelas outra que esperaban descubrir e bautizar máis adiante.
A illa deitada nun berce de auga sobre un colchón de dunas de douradas areas tivo moitos nomes. As veces un mesmo nome ía mudando co tempo, o último nome co que foi coñecida era o de Arousa.
Un explorador da historia, chamado Valentín Viqueira, andou percorrendo libros e vellos pergamiños para encontrar a orixe do nome perdido.
Primeiro observou que o nome de Zaragoza, tiña a mesma terminación que o da Illa do nome perdido, pois a illa noutro tempo chamouse Arouza (castelanizado como Aroza), que perdeu o zeta por ser terra de seseo.
Cando os romanos penetraron no río Iber (Ebro) fundaron unha cidade encomendada o primeiro Emperador que pasou de ser un home a ser un deus: Octavio Augusto (César Augusto). O nome con que os romanos bautizaron a capital aragonesa foi o de Cesaraugusta. O nome foise modificando co tempo ata chegar o actual Zaragoza.
Valentín Viqueira baseándose en un paralelismo semántico e na tradición de que na Illa sen nome había un altar na honra de Augusto, chegou a conclusión que o nome que os romanos lle deron foi o de Altar de Augusto: Araugusta, que nun proceso de mudanzas semellante o da capital maña acabou en Arouza (Arousa, en terras de seseo).
Ese nome máis adiante estendeuse á Ría que a acolle e lévano de apelido de distinción algunhas vilas do entorno.
Cando se perde o nome da Terra, é que se produce unha amnesia xeral do seu pobo, de tal maneira que pouco a pouco van desaparecendo os nomes dos lugares, bairros ou rueiros e seguidamente os nomes de familia ou alcumes. Tamén se perden as tradicións e ata o seu ADN pode mudar e en consecuencia converterse en calquera outra cousa.
Non somos de Vilagarcia, nin de Vilanova, nin de ningunha illa de Arousa. Somos da Arousa, que é o nome da nosa Illa.
20 comentarios:
Ola Sito!
Hai pouco un colega meu dicía de que o nome da Arousa era «A illa», e que nos apropiáramos del, que tamén eles (de Vilagarcía, antes Vila Garcia de Caamaño) eran «da Arousa», e os de Vilanova, e Vilaxoán; é moi oportuno o artigo, porque non só "os da Arousa" vamos esquecendo o nome: tamén os do resto da Ría, que agora din cada vez máis «a illa» (ou «la isla»). Tampouco é caso de ter que ser inflexibles cos nomes e ben está que agora a Ría sexa Arousa (nos mapas que vin no Museo de Pontevedra "Arouza" era "a illa", pero igual aparece outro máis antigo...), e as realidades van cambiando: os de San Fernando son «isleños» aínda que esa parte de Cádiz xa non é «isla», e os iberoamericanos son «latinos» aínda que neles non haxa pinga de "romanos" (nen de "íberos"), desde logo non máis que nos de Quebec.
Outra cousa, que igual che comentou Dani: estou a facer un libro sobre o Entroido na Arousa, e quería incluír varias das coplas que recopilarades, dos anos 30' a 60' (tamén outras máis recentes, pero non dou atopado a que falaba do "Iberpuerto"), e quería facer-che umha pequena entrevista, podo enviar-che as preguntas por email? Ou se prefires, tomando algo (que está de moda, coma en www.elpais.com :)
Saúdos!"
Ah, que se me pasou:
o meu correo é
arrecendo@gmail.com
Saúdos!
Antonio
Parabéns polo artigo. Coincido plenamente. É algo sobre o que teño pensado en máis dunha ocasión. De feito o nome que emprego na rede é Na Arousa, con intención. Adopteino para escribir no blog "na illa" en contraposición ó mesmo. Alí foi onde vin os enlaces cos teus blogs. Meu pai foi mariñeiro. Cando iba con el de pequeno vender ó Grobe, Ribeira ou Vilanova, sempre se referiron a nós como os da Arousa. Recordo de pequeno unha anécdota cando un señor maior, de fóra, me dixo que eu era un isleño. Enfadeime moito. Díxenlle que eu non era isleño, non sabía o seu significado, era moi pequeno, e contesteille que eu era da Arousa. Eso xa sabía o que era. A verba isla aínda non existía no meu escaso vocabulario, só en galego, e moito menos isleño.
Non se trata dunha cuestión estrictamente semántica, senón de todo o contido transformador e de perda de valores que o feito ten. Non é un cambio ou evolución do nome McMil, como moi ben expresou Sito, aí vese a vantaxe que el ten por ser mestre de profesión e vocación, é unha perda do mesmo ser. Eu ata o de agora non chegara a explicalo de xeito tan sinxelo e comprensíbel.
O rigor histórico ou filolóxico da cuestión non é o trascendental neste caso. Sí debemos coñecelo, máis eso non impide que o aceptemos como representativo da esencia de nós mesmos. Mito ou lenda, o importante é o que para nós significa, o que nos fai sentir. Leínlle a Manuel Rivas, referíndose á historia de Galiza, que os romanos xa saben que a súa cidade nona fundou unha loba amamantando a dous lobiños, mais aceptaron como a súa orixe este feito mitolóxico. Iso é trascender a realidade, o presente.
Tamén quería comentarche que merquei o libro de Manel Somoza despois de ler un post teu. Na solapa da pasta da portada saen uns bocetos do proxecto que Siza fixera para o polideportivo do Bao. Noutra ocasión falarei, si fose oportuno, do pelno onde se aprobou ese encargo. Neses debuxos aparece manuscrito entre aspas algo que semella que pon ara augusta. Despois de ler este post, penso que se confirma o que intuía, e que algo teredes que ver ti ou Manel nisto. Tamén parece que o proxecto ten aires de construcción romana, de circo. Gustaríame que aclarases esto último si é posible.
Tamén reflexionando sobre a posible existencia dunha ara solis de influencia romana na Arousa, xunteino coa decepción que levei cando vin a desfeita que se fixo non Con do Sol, pois eu sempre me sorprendera dos amaneceres que alí se dan, sempre pensara que aquelo tiña algo máxico. Así que non tardei nada en ubicar esa ara solis no con do sol. A experiencia vivida e o nome do lugar leváronme rapidamente a esa conclusión. Puramente emocional, non investiguei máis alá. Pero aínda que só fose polo valor paisaxístico, si a Arousa perde un con, e coma este, con nome de seu, é coma unha amputación.
Sin embargo un día discutindo co meu pai, díxome que o con do sol quedaba por debaixo da estrada. Teño as miñas dúbidas de que así sexa. Pero en calquer caso prefiro pensar que ten razón o meu pai a que o Con do Sol xa non existe.
Ola 'Na Arousa' !
Tamén eu concordo co artigo, e enténdese ben aos que vos referides, que as verbas denotan moito máis que o seu contido concreto, uns valores e unhas esencias; creo que era Castelao quen dicía que se emocionaba de usar aínda palabras prerromanas (el dicía celtas, e por qué non ían ser). Se cadra non me expliquei ben -aínda que tamén sou profesor de carreira e vocación, pero non de profesión-: non me refería á evolución do nome, que pasase a ser "a illa" en vez de "A Arousa", senon en que pode serse flexible -non sen retranca- e que outras vilas tamén poidan ser "da Arousa" (e máis se eles así o "reivindican").
Tamén coincido co teu comentario, e creo que a importancia dos mitos (sexa o de Breogán, o de Rómulo e Remo ou doutros) é esencial. E non ten por qué interferir coas ramas da Ciencia -nen da arqueoloxía, nen da lingüística nen doutras-, é unha expresión cultural das máis significativas. Como tamén o é o vocabulario: poderíase apuntar o perigo do nominalismo, pero alén diso o que a moita xente lle pasa é que ve normal aprender palabras novas en castelán (na escola ou en pasapalabra) pero non en galego, e vaise perdendo o uso de tantas verbas (ou sustituíndoas por outras castelás). Aínda moita xente na Arousa di "lostregazo" ou "lustrighaso" pero ven "lóstrego" como algo alleo.
Saúdos!
Eres un fenómeno McMill. Aínda que ó mellor non o saibas, teño aprendido algunha cousa contigo.
Outro exemplo do estrano que lles resulta a moita xente decir gasolina sen chumbo cando todos decimos chumbada.
Un día, subindo a aqueles míticos buses da unión, nos que se pagaba ó entrar, díxenlle ó chófer que era de Vilanova, si se me permite a maldade e con todo o cariño para os nosos veciños, que iba para a Arousa. El todo cheo dime:
- Parousa, parousa. Será pá isla?
Contesteille:
- Pois cóbreme un billete pá isla... de sálvora.
Cobroume o billete para a Arousa, que por certo era caro de carallo e sigueu a viaxe.
Iso de que tés aprendido algunha cousa comigo... estás a darme unha pista da túa identidade, Na-Arousa-man? Haha... Pode ser que fosemos xuntos a unha conferencia a Vigo?
Sobre as «palabras perdidas» hai un lote delas ("grifo/jrifo" por "billa" - unha desas palabras celtas-; "sartén" por "tixola", aínda que a xente diga «tixolar»...). Creo que ten moito que ver con que a normalización do castelán xa nos ven "imposta" (valla a expresión) e incuestionable, pero a do galego aprovéitana para dicir que se "inventan palabras". Un caso recente é o informe da Fa-Es do sr. Aznar, que falan do nome A Coruña como unha aberración híbrida inventada desde A Cruña e La Coruña. Poderían ter algo de razón etimolóxica, se certamente proven de Acrunia (península en latín), aínda que hai máis hipóteses (outras sete, que recopilei e puxen na wikipedia en español, que xa me arrepinto) pero en todo caso, o deles non é inventado!!! Aparte de que hai en Portugal un sitio chamado "Quinta da Corunha" fundado por galegos coruñeses.
Os autobuses da Unión case nen os recordo, pero os de NB si, unha tempada tiven que ir a Pontevedra, porque me arrollara o carro un camión desa compañía, estando o meu parado e o bus marcha atrás na rotonda do Salnés! Barato o billete non era, pero esa sensación de ir elevado vendo a ponte e o mar, ás veces só todo o traxecto... é difícil que unha viaxe en limusina o mellore!
O dilema da Coruña xa o resolveu facho vázquez fai tempo.
Pregunta o xornalista:
- Luego don francisco, cómo es?, A Coruña, La Coruña ó A Cruña?
Resposta:
- La curuña neno.
Caros amigos:
Desculpai que me incorpore à vossa grata conversa só para dizer alguma coisa. Em primeiro lugar cumprimentar a Sito pelo seu blogue. Os que fomos os seu alunos e o apreciamos, no meu caso, como a um parente próximo ao que faz tempo que não vejo, congratulamo-nos de encontra-lo a ministrar novamente, mesmo que o quadro preto seja agora, a tela do computador.
Em segundo lugar para fazer só um comentário sobre o termo Arousa. Eu não sou perito em etimologias mas levo muito tempo a pensar no nome da nossa pequena pátria, mátria neste caso. Para mim todas essas etimologias que têm a ver com aras e imperadores são pura fantasia. Acho que como dizia Holmes, quando tiramos o impossível o que fica deve ser o verdadeiro.
Arousa, igual que o Areoso, devem ter a sua origem na palavra latina Arêna, ae. Esta palavra denominava num princíio, um grão dos que formam a praia, mas logo passou a denominar a praia inteira, num sinécdoque perfeito. Assim, as múltiplas arealongas que há pelo pais ou mesmo, em Areia da Sacada, na Arousa. Areia seria sinónimo de praia.
A Arousa é uma ilha, como sabeis perfeitamente de tão só sete quilómetros de longo, mas tem mais do duplo de litoral. Para os antigos, ao igual que o Areoso, a nossa ilha devia ser uma imensa praia. O facto de que Arousa pudera ser escrita com terminação em za, ça ou sa, nada diz ao respeito, pois a Galiza, como o Portugal atual, careceu em todo o seu território do fonema fricativo interdental xurdo até épocas historicamente recentes.
Por último, só como curiosidade, num livro de António Balboa sobre a Galiza celta, aparece uma ilustração de um miliário encontrado em Lugo, em cujo texto gravado podemos ler o cognome Arousa. Quiçá todo o que acabo de dizer seja uma passarada e exista um termo indígena (portanto préromano) que seja Arousa? Já disse que não sou experto, assim que não me tomeis a sério. Com tudo, para a semana publico a imagem deste miliário no meu blogue (deixei o livro no cole).
Só uma coisa mais. Eu sou um patriota arousão total. Tenho esse gene carcamão pelo que vaia onde vaia levo sempr comigo a saudade da minha ilha. Mas nasci em Ogrove, vivi em Vila Garcia, Catoira, a Povoa de Rianjo, fui professor em Taragonha e Riveira, assim que posso dizer que conheço muito bem o Salnês e o Barbança Sul. Sem deixar de sentirem-me Arousão acho que há uma coisa que nos une a tod@s: a Mãe Ria. Esse pedacinho do paraíso que nos tocou em parte deve apelidar a todos os povos do litoral arousão. Vila Nova da Arousa, Vila Garcia da Arousa, Ilha da Arousa. Eu proponho outra solução, mudar os cognomes. Dizer Vila Nova da Ria, Vila Garcia da Ria, Cambados da Ria, Ogrove da Ria e, claro, Arousa da Ria, que somos nós. Bom, desculpai a piada.
Isso sim, depósitos de Ferraço, fora da Ria.
Qué pasa pepinho!, lémbraste do día no que pola túa culpa non fomos ó instituto e quedamos en Vilanova. Aquel día había pleno. Debatíase, entre outros puntos, non menos interesantes, a construcción dun pabellón na Arousa.
Güi can chu nai ... McMill, a ver si sabes de quen é esta canción?
Pois desculpa mas não lembro. Seguramente não é que a minha memória fosse fraca, é que o acontecimento não deveu ser muito engraçado. Um disco de Ugia, um plenário juntos, as dicas são boas mas o meu cerebro reduzido. Abraços.
Na Arousa: Feel the rush? Kiss? David Bowie? Barack Obama? Hồ Chí Minh? 邓小平 ? Igual é un grupo da Arousa e todo...
Sobre o do étimo, de novo, tampouco sou lingüista, pero a orixe relacionada con "Arenam" ou "Aurum" non as vexo claras: para a segunda o argumento vai de que era porto para levar ouro das Médulas a Roma, porén o diptongo en -ROU- sería unha evolución moi anómala en ambos casos; "Arenam" dá "Area" > "Areoso", e "Aurum" dá Ouro... Are(n)ousa?, Our(ou)sa? para dar Arousa? "Ara augusta" é similar a "Cesaraugusta" > "Zaragoza", tal vez tería que dar un intermedio en "Aragousa"...
É de Kiss. Cómo acertaches?. Xa che contarei un día unha anécdota. Saúde.
Fíxome gracia o asunto, agardo que a ti tamén. Ainda que teño o vinilo orixinal na casa, como non o tiña á man, estuven mirando por ái no google e no youtube.
Ó final o gui can chu nai era she´s got the magic touch, dos kiss, do LP Dynasty. Tampouco é tan grave. Peor eran os títulos das películas que lles poñían ó doblalas.
Póñoche o enlace coa letra e o video.
http://www.quedeletras.com/letra-cancion-magic-touch-bajar-68257/disco-kiss/kiss-magic-touch.html
http://www.youtube.com/watch?v=9SqznYjrNoQ
Xa che contarei un día porque esta canción ten algo que ver contigo.
Como vos vai?
Antonio, Pepe e Na Arousa, lamento non ter podido participar nos vosos interesantes comentarios, pois non me encontraba en zona de cobertura dixital.Unha vez de regreso o mundo virtual, aproveito a ocasión para agradecervos os ánimos que me dades.
En canto a mensaxe, vexo que todos a captastes. Non importa tanto de onde proceda ou non proceda o nome o que importa e que non se perda, pois quen esquece o seu nome e que sofre un avanzado e irreversible episodio de alzheimer .
Ola de novo!
O de Kiss igual foi algo do subconsciente. De chaval fora disfrazado do grupo (cun fillo de Sito e outros dous). Fun eu o que entendera "gui can chu nai" nesa canción? Non me estranaría, as de Bowie que me pasaban aos 8 anos tamén as aprendía nese galipanglish particular; recordo que no verán de "La colegiala" chamara á radio para votar a canción de 'Starman', e ao locutor dou-lle a risa, que disque non era dese ano, eu medio insistín en que a escoitara aquel mesmo ano, e que era para min a canción do verán, e daí colleu o teléfono a miña tía para votar polo Giorgidán de turno.
Noutro par de entroidos tamén pintei a xente para ir dos Kiss, así que xa me contarás iso do gui·can·chu·nai!
Aínda que non deixa de ser off-topic (coma o dos Kiss ;) > É sorprendente a inscrición romana que se ve na entrada en http://ilhadeorjais.blogspot.com/2009/05/n-44-lucobo-arousa.html
Coincidencia ou nome pre-latino?
Buenos dias a todos
Yo soy de las que la denomina como "A ILLA" pero no por depreciar su nombre ¡AROUSA! si no por magnificarla, por que para mi, de todas las islas atlanticas, ESTA es la mas importante, por sus parajes y sobre todo sus gentes y fue el lugar que escogi para mis escapadas, en cuanto puedo ir al mar.
Un bikiño para todos
Para Belén:
Veo que no eres Arousana y en consecuencia no estás habituada a escuchar el nombre con que siempre fue conocida esta isla. Lo entiendo y agradezco la deferencia que significa el echo de que para tí la "Illa" sea unicamente la de Arousa. Pero las autoridades y los verdaderos arousanos deben reivindicar su nombre y que la ría se lo debe, como se lo debe la Ria de Vigo a la villa de Vigo o las demás rías a las villas que le cedieron su nombre.
Un saludo.
Cierto es que yo no soy Arousana, pero si tengo familia que lo es, atraves de ellos es por lo que conoci esa isla, pues yo antes no iva por las dificultades que ofrecia llegar alli, comence a ir a Arousa cuando no habia puente, para visitar a esos familiares (por parte de mi marido) y me enamore de ese lugar, hece mmuchos años que la conozco cuando la gran mayoria la llamaba Arosa, pues no se utilizaba tanto el gallego, y lo mismo se utiliza una denominación como otra, pero cuando dices a illa no estas depreciando su nobre, yo soy de Santiago de Compostela, todo el mundo dice Santiago y el Compostela lo omite, no por eso nos vamos a ofender, nadie le va cambiar el nombre a mi ciudad por omitir el Compostela y estoy segura que no lo hacen para ofender
Un saludo a todos
Publicar un comentario